بسمه تعالی
آنگونه که در تاریخ آمده، تاریخچه پیدایش آسانسور به 253سال قبل از میلاد مسیح بازمیگردد. ارشمیدس وسیلهای شبیه به آسانسور اختراع کرد که قابلیت حمل یک نفر را برای ارتفاعات نهچندان بلند داشت. این آسانسور دستی نمونهای از نخستین حرکات بشر برای ساختن یک بالابر بود.
البته گفته شده که مصریان باستان نیز بهوسیله بالابر در اهرام حرکت میکردند. در سال1850 نخستین آسانسور هیدرولیکی برای یک ساختمان 4 طبقه ساخته شد. در سال1853 الیشا گرویس از اهالی نیویورک، آسانسوری با نوعی ایمنی خودکار برای ممانعت از سقوط سکوی این وسیله ساخت. در صورتی که ریسمان آسانسور پاره میشد، این سیستم ایمنی به فریاد سرنشینان میرسید.
فناوری ساخت آسانسور بهسرعت پیش رفت و بسیاری از سازندگان ساختمانهای جهان این وسیله مفید و کارا را نصب کردند. براساس آخرین آمارهای ارایه شده، ایتالیاییها بیشترین آسانسورسواران نام گرفتهاند. با اینکه این کشور جمعیت بالایی ندارد، اما آنها با نصب 850 هزار دستگاه آسانسور رتبه نخست را در دنیا بهخود اختصاص دادهاند.
در ایتالیا روزانه بیش از 100میلیون نفر از آسانسور استفاده میکنند. پس از این کشور، آمریکا با داشتن 700هزار دستگاه آسانسور و چین با 610هزار رتبههای دوم و سوم را در اختیار داشتند. البته این آمار به سال 2008 مربوط میشود و با سرعتی که نزد چینیها سراغ داریم، به احتمال فراوان، این آمار دچار تغییر و تحولات شده است.
برخی از آسانسورها هم اکنون شکل توریستی به خود گرفتهاند. یکی از همین مدلها، آسانسور سانتاژوستا در شهر لیسبون پرتغال است؛ آسانسوری که بیشتر به یک بالابر میماند و حدود 107سال قدمت دارد. کار ساخت این آسانسور در سال1900 آغاز شد و 2 سال بعد به پایان رسید؛ آسانسوری که کار طراحی آن را «رائول مسنیر ده پونسارد» برعهده داشته است. اگرچه این مدل با بخار کار میکرد اما در سال1907 از الکتریسیته برای بهحرکت درآوردنش سود جسته شد. این سازه 45 متر ارتفاع دارد و میتواند 24 مسافر را با خود حمل کند که این روزها شکل گردشگری بهخود گرفته و مردمی که برای دیدن لیسبون میروند، از این آسانسور زیبا دیدن میکنند.
اما میگویند آسانسور ساخته دست آقای اتوود یک قرقره بزرگ و یکطناب بوده است. این دانشمند و ریاضیدان با ساختن ماشین اتوود که عبارت بود از دووزنه که با یکنخ به یکدیگر مربوط میشدند و روی قرقرهها بالا و پایین میرفتند، توانست طرح ابتدایی یک آسانسور را ارایه دهد.
اتوود یککار هم برای ایمن سازی این آسانسور اولیه انجام داده بود. اگر هنگام بالا و پایین رفتن، طناب پاره میشد، قسمت انتهایی طناب روی قرقره قفل میماند و این کار باعث میشد تا آسانسور بهرغم سقوط آزادی که از ارتفاع به سمت پایین داشت، به زمین برخورد نکند و سوارشونده (در اینجا به معنای فردی که سوار آسانسور میشود)، جان سالم به در ببرد.
اگر ارشمیدس را خالق بالابری ساده و اتوود را خالق آسانسوری اولیه فرض کنیم، باید از آقای اوتیس هم بهعنوان مبتکر ساخت آسانسورهای نوین نام ببریم؛ فردی که هماکنون بزرگترین کارخانه ساخت آسانسور در دنیا بهنام وی مشغول به فعالیت است. اولین آسانسور به شکل امروزی که دارای ترمز ایمنی بود، توسط اوتیس در آمریکا ساخته و آزمایش شده و بعد از آن نیز دیگران به ساخت انواع آسانسور مبادرت کردند و صنعت آسانسور شکل گرفت.
در ساخت برجها و ساختمانهای بلند موضوع آسانسور ایمن، راحت و سریع باید در اولویت قرار گیرد. در این بین رقابتی نیز بین آسانسورسازان شکل گرفت. رکورد سرعت بین آسانسورهای دنیا در اختیار برج تایپه 101 است. این برج به ارتفاع 509 متر 101طبقه دارد و فکر نمیکنم کسی دوست داشته باشد بدون آسانسور این طبقات را طی کند؛ به خصوص از بدو ورود تا طبقات بسیار بالا! در این ساختمان مرتفع 67دستگاه آسانسور نصب شده تا ترافیکی در این خصوص بهوجود نیاید. در عین حال، این امر به ایمنی کار نیز میافزاید. سرعت این آسانسور 1010متر در دقیقه است؛ یعنی این آسانسور قادر است در یک دقیقه بیش از یک کیلومتر را طی کند. نوع دیگری از آسانسورها ویژه کالا طراحی شده و معمولا امور بالا و پایین بردن بار را برعهده دارند. آسانسور خدماتی، آسانسوری است که برای جابهجایی کالا بین طبقات مورد استفاده قرار میگیرد که دارای کابین آسانسور کوچکی است که ابعاد آن به اشخاص اجازه استفاده را نمیدهد. در بسیاری از رستورانها و فروشگاههای کوچک این مدل کاربرد زیادی دارد.
از آسانسور خودروبر هم در ساختمانهای خصوصی استفاده میشود و اتاقک آن ابعاد مناسبی برای جابهجایی خودرو دارد. البته آسانسور ویژه حمل بیماران را هم که در بیمارستان، مورد استفاده قرار میگیرد نباید از قلم انداخت.
از یکنظر آسانسورها به 2 نوع گیربکسدار و بدون گیربکس تقسیم میشوند که اولی مخصوص حملونقل در ارتفاع کم و با قدرت زیاد است، اما دومی به ارتفاع زیاد و ظرفیت کم مربوط میشود.
از حیث دیگری هم آسانسورها به انواع برقی، هیدورلیکی(حداکثر 18متر)، پنیماتیک و LIM یا همان نیروی محرکه القایی تقسیم میشوند که در این آخری، سیستم موتور روی وزنه تعادل قرار میگیرد و ابتکار جدیدی است که در ساختمانهای خیلی بلند بهکار گرفته میشود.
با تشکر راوی آسانسور